Kıdem Tazminatı Hakkında Merak Edilenler: Nedir, Kimler Alabilir, Nasıl Hesaplanır?

Kıdem Tazminatı, işten çıkarılan veya çeşitli sebeplerle işten ayrılan çalışanlara, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince işveren tarafından ödenmesi gereken bir tazminat türüdür. İşçinin haksızlığa uğrayarak işsiz kalması durumunda hayatını idame ettirebilmesi açısından oldukça önemli bir tazminattır. Ayrıca işverenlerin işçi haklarına ve çalışma şartlarına dikkat etmelerini sağlamak ve kolay işten çıkarmaların önüne geçmek için de büyük önem arz eder. Fakat elbette işçilerin bu tazminatı suistimal ederek iş vereni zor durumda bırakmaları için de çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. İşçilere her durum veya koşulda kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Kıdem tazminatı işçiler için verilen bir tazminat türüdür, devlet memurları bu tazminatı alamaz.

İşten Kendi İsteği ile Ayrılanlar Kıdem Tazminatı Alabilir mi?

İşten kendi isteğiyle ayrılanlar veya bir başka deyişle istifa edenler de bazı özel durumlarda kıdem tazminatı alabilirler. Daha önce bahsedildiği gibi, kıdem tazminatı işçi haklarını korumak için vardır. Yani işçi haklarını ihlal eden herhangi bir durum olmadan, tamamen kendi rızası dahilinde işten ayrılan bir çalışan elbette kıdem tazminatı alamaz. Ancak bazı çalışma şartlarındaki zorluklar, usulsüzlükler gibi sebeplerden dolayı işi bırakan çalışanlar kıdem tazminatı almaya hak kazanabilirler. Örneğin çalışma şartlarının ağırlığı sebebiyle sağlık problemleri yaşayan bir çalışan istifa ettiği zaman yaşadığı sağlık problemini belgelerse kıdem tazminatı alabilir. Günümüzde maalesef ki işten ayrılma sebepleri arasında en sık görülenlerden biri mobbing’dir. Mobbing’e maruz kalan çalışan da bunu belgelediği takdirde kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Mobbing konusunda yasalar çalışandan yanadır ve çalışanı korur. Bunlar dışında; maaşın sözleşmede yazılandan farklı ödenmesi; alınan ücret dışındaki ikramiye, prim, fazla mesai gibi alacakların ödenmemesi; işçinin sigortasının zamanında bildirilmemesi veya eksik yatırılması; işçinin izni ve haberi olmadan SGK’da giriş-çıkışının yapılması; resmi tatillerde çalıştırıldığı halde bu çalıştığı süreler için ekstra ücret ödenmemesi, işçinin yıllık izinlerini tam olarak kullanmasına işveren tarafından müsaade edilmemesi gibi durumlarda da söz konusu çalışanlar kendi isteği ile ayrılmış olsalar dahi kıdem tazminatından faydalanabilirler.
İş tanımında, süresinde veya koşullarına çeşitli değişiklikler yapılması durumunda da bu değişikliklerin çalışana bildirilmesi ve onayının alınması gerekir. Aksi halde veya çalışan bu değişiklikleri onaylamadığı takdirde kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Bunlara ek olarak; kadın çalışanlar evlendiği takdirde, evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde işten evlilik dolayısıyla ayrıldığında; erkek çalışanlar ise askerlik sebebiyle işten ayrıldıklarında (Bu yüzden iş başvurularında erkek adaylar için genellikle en az 2 yıl askerlik tecili aranır) kıdem tazminatı alabilirler. Ayrıca, meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazeteciler de kendi istekleri ile ayrıldıklarında, yani istifa ettiklerinde de kıdem tazminatı alabilirler.

Hangi Durumlarda İşten Çıkarılan Çalışan Kıdem Tazminatı Alamaz?

Kıdem tazminatı, suistimale açık bir konu olmaması için elbette ki her durumda ödenmez. Öyle olsaydı çalışanlar bilerek sorunlar yaşayıp, iş yerini zor durumlara sokup kıdem tazminatı talep edebilirlerdi. Bu yüzden, iş yerinde ahlak kurallarına uygun olmayan veya çalışma ortamının huzurunu bozacak davranışlar yüzünden işten çıkarılan çalışanlar kıdem tazminatı alamazlar. İşe girerken CV’sinde yanlış bilgiler verildiğinin ispat edilmesi; başka bir çalışana cinsel tacizde bulunulması; iş yerinde alkol veya uyuşturucu madde kullanımı veya bu maddeler etkisindeyken işe gelinmesi; herhangi bir hırsızlık yapması; iş yerinde işlenen bir suçtan dolayı 7 günden fazla hapis cezası alınması; izinsiz olarak art arda 2 iş günü işe gidilmemesi veya izinsiz olarak bir ay içinde toplam 3 iş günü işe gidilmemesi; eksik yapılan bir işin tüm uyarılara rağmen yapılmamaya ısrarla devam edilmesi gibi durumlarda, bu gerekçelerden biri ile işten çıkarılan çalışan, gerekçeler ispat edildiği takdirde kıdem tazminatı alamazlar.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanmak İçin Ne Kadar Çalışmış Olmak Gerekir? İşten Çıktıktan Ne Kadar Süre Sonra Tazminat Talep Edilebilir?

Kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için söz konusu iş yerinde veya aynı iş verene bağlı farklı iş yerlerinde en az bir yıl çalışılmış olması gerekir.
İşten tazminat ödenmeden çıkarılan işçiler, kıdem tazminatı alabilmek için 10 yıllık bir zaman aşımı süresine sahiptirler. Yani işten çıkarılma tarihinden itibaren 10 yıl içerisinde iş verenden kıdem tazminatını isteyebilirler, iş verenin kabul etmemesi durumunda ise yine 10 yıl içerisinde yasal yollara başvurarak kıdem tazminatı talep edebilirler.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatının nasıl hesaplandığı, işçilerin sıkça sorduğu sorular arasındadır. Kıdem tazminatının hesaplanmasındaki ana değişkeni çalışılan süre oluşturur. Kıdem tazminatı; çalışmaya başlanan süreden, çıkış süresine kadar geçen zamandaki her tam yıl için işçiye 30 günlük brüt maaş tutarı olarak hesaplanır. Bir yılı geçen sürelerde yine bu oran üzerinden hesaplama yapılarak kıdem tazminatı miktarı belirlenir.

Kıdem tazminatı hesaplama işlemi için hizmet veren bazı siteler vardır. Aşağıdaki bağlantıları kullanarak ilgili kısımları doldurup tek bir tuşla kıdem tazminatı hakkınızı hesaplayabilirsiniz.

Kıdem Tazminatı Hesaplama Link 1
Kıdem Tazminatı Hesaplama Alternatif Link